Broken Circle / Spiral Hill

Robert Smithson (1938-1973) kwam in 1971 naar Nederland om in het kader van ‘Sonsbeek buiten de perken' een land-art project te realiseren. Zijn keuze viel hiervoor op Zuid-Oost Drenthe. Tussen Weerdinge en Emmerschans vond hij in de zandgroeve de locatie voor ‘Broken Circle and Spiral Hill'. In de zandgroeve koos hij de omgeving van een daar liggende ijstijdmegaliet, van het type waarmee de hunebedden in de prehistorie zijn opgebouwd.

Smithson trok een cirkel op de grens van water en land. Van de aan het water grenzende helft maakte hij de rand voor driekwart tot een landtong, door weggraving van zand, waardoor water de rest opvulde. Op de landtong bleef de kei liggen als onderdeel van het kunstwerk ‘Broken Circle'. In het water maakte hij de cirkel af met een landtong uit zand.

Naast de vlakliggende cirkel onstond als een soort tegenbeweging de ‘Spiral Hill', een opgeworpen kegelvormige lemen heuvel, bedekt met zwarte aarde. Een met wit zand bedekt, spiraalvormig oplopend pad naar de top, stelde de bezoeker in staat vanuit een steeds wisselend gezichtspunt het kunstwerk te beleven. Aan de zuidkant van de plas verrees uit het toen nog groene water een steile wand met een fraai coloriet van verschillende getinte aardlagen.

Renovatie
Na verloop van tijd zorgde de natuur voor spontane begroeiing van de heuvel, in het kanaaltje begon vegetatie te ontwikkelen en de landtong brokkelde af door wind en water. Omdat vanuit schetstekeningen bekend was dat de inmiddels overleden Smithson het kunstwerk in stand wilde houden is een houten beschoeiing gemaakt om de landtong. Op de ‘Spiral Hill' is een bodembekker geplant.

Door een aanhoudende stijging van het grondwaterniveau kwam de ‘Broken Circle' enkele decimeters onder water te staan. De tweede restauratie werd in 1987 gerealiseerd. De cirkel werd ca. 30 cm opgehoogd waardoor deze weer zichtbaar werd. De steen is opgetild en staat nu zoals in het begin op het zand. De spiraalvorm van de heuvel is hersteld, het pad opnieuw blootgelegd en de bodembedekker gesnoeid. Het onderhoud van dit kunstwerk blijft een bron van zorg.
‘Broken Circle and Spiral Hill' is het enige nog bestaande landartproject van Smithson in Europa. Nog jaarlijks bezoeken mensen uit de hele wereld het kunstwerk.