In de geschiedenis van Nieuw-Dordrecht zijn er twee gebeurtenissen geweest die - nog voor dat het dorp bestond - belangrijk waren voor deze plaats. De eerste was het aanleggen van een houten weg door het veen in de prehistorie. De overblijfselen die in het dorp opgegraven zijn laten een bijzonder voorbeeld zien van een zeer vroege poging om deze plaats met de buitenwereld te verbinden. De tweede was het plan om een kanaal dwars door de Hondsrug te graven zodat men tussen de westelijke en oostelijke veengebieden heen en weer kon varen. Dit plan was de aanleiding voor het ontstaan van Nieuw-Dordrecht als dorp.
Beide gebeurtenissen hebben, hoewel ze duizenden jaren na elkaar plaatsvonden, een aantal opmerkelijke overeenkomsten. Allebei waren het pogingen om door middel van een nieuwe verbinding de streek te ontsluiten, en beide keren is men halverwege opgehouden. De verbinding kwam niet tot stand, maar de gevolgen waren toch van grote betekenis voor de hele streek. Zo werden voor de houten weg grote hoeveelheden bomen van de Hondsrug gekapt zodat het bos verdween. En om het kanaal te graven werden er arbeiders aangetrokken en huizen gebouwd. Dat was het begin van Nieuw-Dordrecht. De mensen die er kwamen wonen begonnen de heidevelden in cultuur te brengen en gewassen te verbouwen. Zo bewezen ze dat ook zonder kanaal de streek tot bloei kon worden gebracht - al duurde het natuurlijk langer.
Het beeld van de kunstenaars Gerard Groenewoud en Tilly Buij symboliseert dit op een speelse manier. Het laat het onderlichaam zien van een man die een stap of sprong maakt. Het been waarmee hij op de grond landt gaat vanaf zijn knie over in een boomstam die in de grond geworteld is. Dit levert een vreemde spanning op in het beeld doordat twee tegenstrijdige dingen met elkaar verbonden worden: de beweeglijkheid en de vaart van een rennende of springende man en het onbeweeglijke van een in de grond gewortelde boom. De stap 'bevriest' als het ware en schiet wortel op deze plek. Beweeglijkheid en worteling worden zo met elkaar verbonden als twee begrippen die voor de geschiedenis van Nieuw- Dordrecht belangrijk zijn geweest - en nog steeds zijn. De titel van het beeld, 'De aanleg', sluit met zijn eigen dubbele betekenis hierbij aan.